बाँचुन्जेल कसैले वास्ता गर्दैनन्, म*रेपछि मात्रै सबै “उ राम्रो मान्छे थियो” भन्दै फेसबुक र सामाजिक सञ्जालमा श्र*द्धाञ्जली लेख्छन् भन्ने कुरा हाम्रो समाजको सबैभन्दा गहिरो, सबैभन्दा पीडादायी अनि मन छुन सक्ने तर दुःखद सत्य हो । मान्छेले सास फेर्दा उसको आँसु देखिँदैन, उसको पीडा सुन्ने कान हुँदैन, उसले गरेका बलिदान देख्ने आँखाहरू बन्द हुन्छन् । उसले धेरैपटक मुस्कुराउने प्रयास गर्छ, साहस देखाउँछ, सारा संसारसँग जुध्छ, तर आफ्ना वरिपरि उसले बुझ्ने र अँगालो हाल्ने मन पाउँदैन ।

बाँचुन्जेल उसलाई चाहिने कुरा ठूला कुरा होइनन् कहिलेकाहीँ केवल “तिमी साँचै असल मान्छे हौ” भन्ने शब्द, थोरै आत्मीयता, थोरै हौसला, र शंका होइन, विश्वास । तर हाम्रो समाजमा बाँचिरहेका मान्छेका पीडाभन्दा उसको गल्ती छिटो देखिन्छ, उसले हाँसेको भन्दा पनि उसले एकपटक रोएको धेरै चर्चामा आउँछ, अनि उसले गरेका सय राम्रा कामहरूभन्दा पनि एउटै कमजोरी ठूलो बनाइन्छ । अनि जब ऊ मान्छे संसारमै हुँदैन, तब हामीलाई मात्रै होइन, उसका आलोचकलाई समेत याद आउँछ “उ त असल मान्छे थियो, सधैं सहयोग गर्थ्यो, हाँसिरहेको देखिन्थ्यो” भनेर पोस्ट लेख्छौं, तस्बिर राख्छौं, शब्द सजाउँछौं । तर ती शब्द, ती पोस्टहरू उसले बाँचुन्जेल सुन्न पाएको भए, महसुस गर्न पाएको भए, कति ठूलो अर्थ राख्थे ।

हामीले बुझ्नु पर्छ मान्छेलाई म*रेपछि भन्दा बढी बाँचुन्जेल मायाको खाँचो हुन्छ, आत्मीयताको खाँचो हुन्छ, अनि “तिमी असल हौ” भन्ने सरल तर गहिरा शब्दको खाँचो हुन्छ । कसैको जीवन उज्यालो बनाउन महँगो उपहार, ठूलो मंच वा ठूला प्रशंसा चाहिँदैन, कहिलेकाहीँ एउटा मिठो मुस्कान, थोरै समय, अनि साँचो दिलले दिइएको सानो सहयोग नै पुग्छ । तर हामी के गर्छौं ? आलोचना गर्छौं, तुलना गर्छौं, कसैले फरक बाटो हिँड्यो भने ऊलाई हौसला दिने सट्टा उसको कथालाई नै खारेज गर्छौं । उसले संघर्ष गर्दा मौन बस्छौं, ऊ रोएको बेला पिठ्युँ फर्काउँछौं, ऊ सफल हुँदा समेत खुला मनले “शाबास!” भन्न हिचकिचाउँछौं । अनि उसको जीवनको कहानी टुङ्गिएपछि मात्रै उसका बलि*दान र ममताले आँखा रसाउँछन् ।

साँचो कुरा के हो भने, मरेपछि लेखिने श्रद्धा*ञ्जली पोस्टहरूले मान्छेलाई जीवन फर्काउँदैन, तर बाँचुन्जेल दिइएको सानो मायाले उसलाई फेरि हाँस्न सिकाउँछ, फेरि अघि बढ्न हिम्मत दिन्छ । जीवन छोटो छ, अनि हरेक हिँडिरहेको मान्छेको भित्र आफ्नै पीडा र आफ्नै अधुरो कथा हुन्छ, जुन कथा सुन्ने कान, बुझ्ने मन र भरोसा गर्ने आँखा खोजिरहेको हुन्छ । मानिसलाई आफ्ना गल्तीभन्दा ठूलो मायाले हेरौँ, उसलाई केवल एउटा गल्तीले होइन, उसको संघर्ष र असल नियतले मूल्यांकन गरौँ । किनभने साँचो मायाले मात्रै आत्मा छोन्छ, अनि यही मन छुने आत्मीयता नै साँचो मानवता हो ।

अन्ततः प्रश्न यही हो के हामी अझै पनि मौन रहनेछौं, आलोचना मात्रै गर्नेछौं र अन्त्यपछि “उ राम्रो मान्छे थियो” भन्ने शब्दले आफ्नो जिम्मेवारी पुरा भएको सम्झिनेछौं, कि बाँचुन्जेल नै उसको काँधमा हात राखेर “तिमी विशेष हौ, तिमी मायालु हौ, तिमीले गर्छौ भने सक्छौ” भन्ने शब्द दिनेछौं ? फूल चढाएर देखाउने श्रद्धा*ञ्जली भन्दा, बाँचुन्जेल दिएको एउटा मिठो हाँसो, साथ दिने हात र भरोसाले मानिसको मुटु छुन्छ र उसको जिन्दगी बदल्छ । यही हो साँचो मानवीयता, यही हो मन छुने साँचो प्रेम र यही हो हाम्रो संवेदनाको सबैभन्दा गहिरो परीक्षा । अब ढिलो नगरी बाँचिरहेका साथी, आमा, बुबा, दाजु बहिनी, साथीभाइ सबैलाई अझै पनि छँदैछु भनेर महसुस गराऔँ, किनकि अन्त्यपछि होइन, अहिले, यहीं, हामीसँग हुँदा दिइएको मायाले मात्रै मुटु छुन सक्छ, आत्मा उज्यालो बनाउन सक्छ, अनि जीवनलाई साँच्चै अर्थ दिन सक्छ ।

तोरण गुरूङ