पुरानो एथेन्स सहरमा सुकरात नामका एक जना विद्वान् बस्थे। उनले जीवन र जगतका कुरालाई सरल तरिकाले बुझाउँथे। त्यसैले सहरका सबैले उनलाई गुरु मान्थे। एक पटकको कुरो हो । साँझपख सुकरात बजारबाट एक्लै घर फर्किँदै थिए। त्यतिबेलै सहरको एकजना मान्छे पछाडिबबाट हतारिँदै हतारिँदै उनको छेउमा आयो।
“सुकरात गुरु!” उसले भन्यो, “तपाईंका एक जना साथीको बारेमा एकदमै चाखलाग्दो कुरा थाहा पाएको छु।”
सुकरातले उसलाई हेरे, मुस्कुराए तर केही बोलेनन्। उनी एकछिन शान्त रहे, अनि उसको आँखामा हेर्दै भने, “तिमी थाकेका छौ, आऊ, हामी यहाँ छायामा बसौँ।”
दुवैजना बसे। त्यो मान्छे अझै बेचैन थियो।
“गुरु, यो त तपाईंलाई छक्क पार्ने कुरा हो! भनूँ?” उसले जोड ग-यो।
तर सुकरातले शान्त स्वरमा भने, “मैले एउटा नियम मान्दै आएको छु। यदि त्यो कुराले तीनवटा 'तीनोटा फिल्टर' पार गर्छ भने मात्र तिमीले त्यो कुरा मलाई सुनाउला र म सुनम्ला।”
त्यो मान्छे अलमलमा प-यो। “कस्तो तीनोटा फिल्टर हो गुरु?”
“पहिलो फिल्टर चैँ के भने त्यो कुरा तिमीले आफैँ देखेको वा सुनेको हो कि होइन? अनि तिमीले के निष्कर्ष निकालेका छौ? मतलब त्यो सुनेको कुरा पक्का सत्य हो त?”
त्यो मान्छे केहीबेर चुप लाग्यो। “सुन्या कुरो हो। साँच्चै हो कि होइन त म पक्का भन्न सक्दिनँ। मैले त्यो पत्ता लगाउन मतलब नै राखिनँ।”
सुकरातले टाउको हल्लाए।
“दोस्रो फिल्टर के भने त्यो कुरा कसैलाई केही काम लाग्नेवाला मतलब कोही न कोहीलाई उपयोगी छ कि नाइँ? मेरो वा अरू कसैको भलो हुने खालको क्या!”
“छैन। काम त कसैलाई लाग्दैन!” त्यो मान्छे खिसिक्क हाँस्यो।
“र अन्तिम फिल्टर के भने त्यो कुरा कसैलाई काम नलागे पनि, सुन्न मात्र भए पनि प्रिय वा मन प्रशन्न बनाउने खालको छ त? अथवा तिमीले मेरो साथीको कुरा भन्दै थियौ! त्यसले मेरो साथीको इज्जत बढाउँछ त वा मलाई खुसी ल्याउँछ त्यो कुराले?”
“कताबाट त्यस्तो होस्! बरु उल्टै होला।तपाईँलाई बरु रिस उठ्ला!” त्यो मान्छेले जवाफ दियो।
त्यसपछि सुकरात बसेको ठामबाट जुरुक्कै उठे र मुस्कुराउँदै भने, “एउटा कुरा जुन न सत्य छ, न उपयोगी छ, न त कसैलाई खुसी बनाउने नै! त्यस्तो कुरा किन सुन्नु? मलाई नसुनाउने मात्र होइन त्यस्ता अनावश्यक कुरा तिमीले पनि मनमा नराख। बिर्सी हाल।”
सुकरातका यो कुरा सुनेर त्यो मान्छे लज्जित भयो। उसले आँखा झुकायो र केही नबोली फर्कियो।

आज हामीसँग प्रविधिले गर्दा निकै ब्यस्त जीवन शैली हुँदाहुँदै पनि कुरा गर्न र लेख्न पढ्नलाई प्रशस्त फुर्सदको समय पनि छ। हात हातमा मोबाइल छ र विश्वका जुनसुकै कुनासँग हाम्रो पहुँच छ। हामी लेख्छौँ, पढ्छौँ, कमेन्ट गर्छौँ; मानौँ, सबै कुरा हामीलाई थाहा छ। तर ती कुराहरू साँच्चै साँचो हुन्छन् त? ती सबै कुरा उपयोगी हुन्छन्?  अनि हामीले बोले लेखेका कुरामा दया वा माया हुन्छ वा ती कुराको प्रभावले कसैको अनुहार र मनमा खुसी ल्याउँछ? यी प्रश्न अहिलेको डिजिटल युगमा हामी हरेकले सोच्नुपर्ने कुरा हुन्। किनभने ऐले हामीलाई लेख्न र बोल्न अचम्मै सजिलो भएको छ, प्रविधिले गर्दा।

ख्याल राख्नुपर्ने पहिलो कुरा हो सत्यता
कुनै पनि कुरा अरूलाई भन्नुअघि वा सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गर्नुअघि त्यो कुरा कत्तिको साँचो छ भनेर जाँच्नुपर्छ। कुनै पनि सूचनालाई आँखा चिम्लेर विश्वास गर्नु वा फैलाउनुअघि त्यसको स्रोत र सत्यता पत्ता लगाउनु एकदमै जरुरी छ।

दोस्रो कुरा हो उपयोगिता
हामीले भन्न लागेको कुरा कसैका लागि उपयोगी छ त? यसले कत्तिको राम्रो प्रभाव पार्छ? यदि हाम्रो शब्दले कसैको जीवनमा सुधार ल्याउँदैन वा कुनै अर्थपूर्ण सहयोग पुर्‍याउँदैन भने त्यसलाई बोलेर के फाइदा? सामाजिक सञ्जालमा हामी अनावश्यक कमेन्ट र झगडामा अल्झिरहेका हुन्छौँ जसले समय र ऊर्जा (इनर्जी) को बर्बादीबाहेक केही गर्दैन।
अन्तिम र सबै मान्छेको मनसँग जोडिएको तेस्रो कुरा हो हामीले बोल्न लागेको कुरामा दया, माया वा सद्भाव छ? यसले कसैलाई चोट पुर्‍याउँदैन वा कसैको चित्त दुखाउँदैन भन्ने लाग्छ? आजभोलि साइबरबुलिङ र घृणायुक्त कमेन्टले समाजमा नकारात्मकता बढाइरहेका छन्। 
यसरी सुकरातको यो 'तीन फिल्टर' विधि त्यो बेलाको नितिकथा मात्र होइन यो अहिलेको डिजिटल युगमा हामी हरेक सचेत नागरिकका लागि एउटा महत्त्वपूर्ण सिद्धान्त पनि हो। जब हामी कुनै पनि जानकारी सेयर गर्छौँ, कमेन्ट गर्छौँ वा आफ्नो विचार व्यक्त गर्छौँ त्यतिबेला यी तीनवटा फिल्टरलाई आफ्नो मनमा राख्न सकेमा हामी सबैलाई धेरै ठुलो कुरो केही नभए पनि नराम्रो चैँ हुँदैन । राम्रो नै हुन्छ ।
श्रोत - (डिकेन्द्र ढकाल ) सामाजिक सञ्जाल