मानव जीवनको अन्तिम सत्य मृत्यु हो। जन्म लिने हरेक प्राणीलाई मृत्यु निश्चित छ। जब कुनै प्रिय आत्मा यो संसारबाट विदा हुन्छ, तब उसको अन्तिम यात्रा सुरु हुन्छ। यही अन्तिम यात्रालाई सत्गति भनिन्छ। सत्गति भनेको आत्मालाई शुद्ध, पवित्र र उचित बाटो हुँदै परमधामतर्फ विदा गर्नु हो । यस अन्तिम यात्रामा, आफन्तहरूले शवलाई काँधमा बोकेर श्मशान घाटतर्फ लग्दै गर्दा, बाटैभरि पछाडिबाट धान, जौ, तिल, र केही सिक्काहरू छर्ने परम्परा छ। हाम्रो गाउँघरमा यसलाई “बुर्की छर्नु” भनिन्छ। यो केवल कुनै पुरानो चलन मात्र होइन, यसको गहिरो धार्मिक र दार्शनिक महत्व छ ।

 १. तिल छर्नुको अर्थ- तिललाई हिन्दू धर्ममा पवित्र बीउ मानिन्छ । तिललाई "पितृ तर्पण"मा प्रयोग गरिन्छ किनकि तिलले आत्मालाई तृप्त पार्छ भन्ने विश्वास छ । तिल छर्दा यसको सन्देश यस्तो हुन्छ – “हे दिवंगत आत्मा, यो धरणीमाथि तिमीले गरेको यात्रा पवित्र होस्, तिमी शुद्ध भएर अर्को लोकतर्फ प्रस्थान गर ।” तिल अर्पण गर्नु भनेको आत्मालाई सकारात्मक ऊर्जा प्रदान गर्नु हो ।
२. जौ वा धान छर्नुको अर्थ- धान र जौलाई जीवनको मूल आधार मानिन्छ । धान भनेको अन्न, र अन्न भनेको जीवन । जौलाई वैदिक ग्रन्थमा अमरत्वको प्रतीकका रूपमा उल्लेख गरिएको छ ।

अन्तिम यात्रामा धान-जौ छर्नुको अर्थ – “तिमीले यो जीवनमा जुन श्रम र कर्म गर्‍यौ, त्यसलाई हामी सम्झन्छौं र तिमीलाई अर्को लोकमा पनि अन्नको अभाव नहोस्।” यसलाई मृत आत्मालाई जीवन-शक्ति र आहारको प्रतीक मानिन्छ।
 ३. सिक्का वा पैसा छर्नुको अर्थ - सिक्का वा पैसा छर्नु भनेको प्रतीकात्मक रूपमा मृत आत्मालाई बाटो खर्च दिने प्रथा हो । पुरानो संस्कारअनुसार आत्माले अर्को लोकतर्फ यात्रा गर्दा विघ्न-बाधा आउन सक्छ, त्यसलाई पार गर्न सकियोस् भनेर बाटोमा भोग भइसकेको सम्पत्ति छरेर बाटो सुलभ बनाइन्छ । यसलाई मृत आत्मालाई संसारिक मोह-माया त्यागेर शुद्ध रूपले यात्रा गर्न सजिलो होस् भन्ने भावनाले गरिएको कार्य मानिन्छ ।
सिक्काले यो सन्देश दिन्छ – “यो संसारका सम्पत्ति, धन-दौलत सबै यही धरतीमा छोडेर जानुपर्छ, आत्मा मात्र शुद्ध रूपले अघि बढ्छ ।”

 ४. लोबान (धूप) चढाउने महत्व- लोबान वा धूप चढाउनु भनेको वातावरणलाई शुद्ध पार्नु हो । शवबाट निस्किने नकारात्मक ऊर्जा र अशुद्धतालाई शुद्ध बनाउन धूप प्रयोग गरिन्छ । साथै यसले मृत आत्मालाई शान्त, सुखद, र पवित्र यात्राको आशीर्वाद दिन्छ ।
५. “बुर्की” छर्ने गहिरो भाव- गाउँघरमा भनिने “बुर्की छर्नु” केवल बाहिरी परम्परा होइन। यो भनेको आत्मा र आफन्तबीचको अन्तिम संवाद हो । आफन्तहरूले बाटोभरि बुर्की छर्दा यस्तो भाव व्यक्त हुन्छ – “प्रियजन, यो संसारमा तिमीले छोडेको सम्झना, तिमीले बाँडेको माया, तिमीले दिएको शिक्षा हामीले सम्झिरहनेछौं। तर अब तिमी शान्त आत्माले अर्को यात्रा गर। हामीले यो बाटोमा छरेका तिल-जौ-धान र सिक्काले तिम्रो मार्ग उज्यालो पारोस् ।” यसलाई जीवन र मृत्युबीचको अन्तिम संस्कारको पुल मानिन्छ ।

मानवले जन्मदेखि मृत्युको यात्रामा धेरै मोह-माया, संघर्ष, खुशी, दुखी अनुभव गर्छ। तर अन्तिम यात्रामा भने यी सबै वस्तुहरू प्रतीकात्मक रूपमा छरिन्छन्।
धान-जौले जीवनको आधार सम्झाउँछ, तिलले पवित्रता र शुद्धताको ऊर्जा दिन्छ, सिक्काले मोह-माया यही संसारमा छोड्ने सन्देश दिन्छ, लोबानले वातावरण शुद्ध पार्छ ।

यसरी बुर्की छर्ने संस्कारले मृत आत्मालाई शुद्ध रूपले विदा मात्र गर्दैन, जीवितहरूलाई पनि एउटा गहिरो शिक्षा दिन्छ – “हाम्रो हातको धन, सम्पत्ति, अन्न, सम्पूर्ण सुविधा यही धरणीमा छोडेर जानुपर्छ, आत्मा मात्र शुद्ध भएर अर्को यात्रातर्फ जान्छ।”

श्रोत -सामाजिक सञ्जाल