प्राण प्रतिष्ठा एक जटिल अनुष्ठान हो । जसलाई योग्य आचार्य, पुरोहित वा तान्त्रिक विद्वान द्वारा सम्पन्न गरिन्छ । तर आजको कलि कालमा योग्य ब्राह्मण पाउन सकिँदैन । जनै र टुप्पीले ब्राह्मण बनिदैन ।  प्राण प्रतिष्ठाको प्रक्रिया सामान्यत; निम्न चरणहरूमा सम्पन्न हुन्छः
 ◽️ मूर्तिको शुद्धिकरण / संस्कार: मूर्तिलाई पञ्चामृत जस्तै; दूध, दही, घ्यू, मह र चिनी ले स्नान गराइन्छ ।  गंगा जल, चन्दन र अन्य पवित्र द्रव्यहरूले मूर्तिलाई शुद्ध गरिन्छ।  मूर्तिलाई शुद्ध वस्त्र र आभूषणले सजाइन्छ।
  ◽️ स्थान शुद्धिः मन्दिर वा पूजा स्थललाई वैदिक मन्त्रहरू र हवन द्वारा शुद्ध गरिन्छ।  यन्त्र र मण्डलहरूको स्थापना गरिन्छ, विशेष गरी तान्त्रिक प्राण प्रतिष्ठामा ।
  ◽️ मन्त्र जप र आह्वानः विशिष्ट मन्त्रहरूको जप गरिन्छ, जस्तैः गायत्री मन्त्र, मूल मन्त्र जस्तै, ॐ नमो नारायणाय, ॐ नमः शिवाय वा देवतासँग सम्बन्धित बीज मन्त्र।
        प्राण प्रतिष्ठा मन्त्रमा, ॐ आं ह्रीं क्रों यं रंलं वंशंषंसंहंलं क्षं प्राणं स्थापयामि जस्ता मन्त्रहरू प्रयोग गरिन्छ ।  यी मन्त्रहरू मार्फत ईश्वरीय चेतनालाई मूर्तिमा आह्वान गरिन्छ।
 ◽️ न्यास र ध्यानः पुरोहितले मूर्तिमा विभिन्न अंग न्यास (अंग स्पर्श) र मन्त्र न्यास गर्छन्। जसले मूर्तिलाई जीवन्त बनाउँछ। ध्यान र visualization मार्फत देवताको स्वरूपलाई मूर्तिमा स्थापित गरिन्छ ।
◽️ हवन र बलिदानः हवनमा वैदिक मन्त्रहरूको साथ आहुति दिइन्छ । कुनै-कुनै परम्परामा फल, फूल, वा अन्य शान्तिपूर्ण बलिहरू चढाइन्छ ।
 ◽️ नेत्र उन्मीलनः मूर्तिको आँखा खोल्ने प्रक्रियामा मूर्तिको आँखामा काजल वा विशेष द्रव्य लगाइन्छ। यो प्रक्रिया प्रतीकात्मक रूपमा मूर्तिलाई "जागृत" गर्ने कार्य हो ।
 ◽️ अर्पण र पूजाः मूर्तिलाई भोग (नैवेद्य), फूल, धूप, दीप आदि चढाइन्छ । अन्तमा, आरती र प्रसाद वितरण गरिन्छ । प्राण प्रतिष्ठा जस्तो धार्मिक आध्यात्मिक अनुष्ठानको कार्य केवल मूर्तिमा प्राण भर्ने कुरा होइन। त्यो मानव चेतनाले ईश्वरीय शक्तिलाई आह्वान गरेर ठोस रूप दिने अभ्यास हो ।  वेद-मन्त्र र न्यासद्वारा मूर्तिमा दैवी चेतना बसालिन्छ ।  अस्तित्व केवल भौतिक वा प्रतीकात्मक होइन, त्यो अनन्त चेतनाको खेल हो ।

श्रोत -सामाजिक सञ्जाल